MARISONG.RU

У КНИГА!  «МУРСЕСКЕМ» куаным ылыжта.

Куженер район Йывансола ялыште шочшо «Мурсескем» ансамбль 40 ий наре калыкым куандара. Тудо тачылан калык ансамбль да тыгак Росийысе сулло коллектив лӱмым нумалеш. Икымше кече гычак тудым Евгений Каменщиков вуйлата. Тудат кызыт РФ-ысе тӱвыран сулло пашаеҥже. А тиде коллективым Марий тӱняште веле огыл, а тӱня мучко палат манаш лиеш. Тиде амал денак у книга шочын.

Искусствоведений доктор Олег Михайлович Герасимов тӱналтыш мутыштыже тыгерак воза. «Мурсескемлан» пӧлеклыме савыктыш – кӱлешан паша. Ансамбль нерген возымаште веле огыл. Тиде савыктышын эн суапле сомылжо – Шернур, Торъял, Кужэҥер кундемын мурсаскажым арален кодымаште. Тидлан ончыкылык тукым, мемнан калыкна кугу таум каласа.»

 13 октябрьыште Вятские Поляны оласе «Этномир» тӱвыра рӱдерыште «Угинде пайрем" йӱлам сценыште ончыктеныт. Сценыште оза ден озавате, шке ешыжым пайрем кечылан пырля поген, карт кугызам пелешташ ӱжын пайремым почыч. Карт кугыза семын сценыште, Кукмара район Кна вел гыч толшо Леонид Александрович Искаков лийын. Пайремым тӱрлӧ кундемла гыч толшо ансамбль-влак сӧрастарышт. Калыкат ятырак погынен ыле.

Пайрем пеш сайын эртыш. Сценыште пайрем йӱламат ончыктышт, ансамбль-влакат калыкым и муро и куштымаш и мыскара дене сымыстарышт. Сай мероприятийым ышташ полшымылан „Пеледыш“ ансамбльын вуйлатышыже да участникышт-влаклан кугу таум каласыман. Шуко жап шке шонат, шке койышан коллективым Искаков Юрий Александрович вуйлата. Пайрем мучаште поро шомакым каласаш да таумутым Вятские Поляны оласе тӱвыра отделым вуйлатыше лектын ыле. Моло-влакат куанен тау мутым каласышт.

Ик йомакысе семын умбакыже шуяш лиеш. Мыят тушто лийынам. Ужынам, колынам, кочкынам йӱынам… Интернет лаштыкыште уверым ужмеке ме, тиде марий вургемым ургышо „Сайвер“ ателье да С. Карпов, тыгак тиде пайремышке миен толаш кумылаҥна.

Калык лиеш ала уке? Тыгай йодышым шкаланна шынден, ӧрынрак тушто мийышна. Пытартыш жапыште ала кузе да ала-молан мероприятийлашке калык коштмым чарнен. Но кунам фойеште калык погыныш да книга, марий вургем дене толын шогалын налашат кумылаҥыч гын, чонлан сай да ласка лие. Тыгай вашлиймашым вученыт. Шижалте калыклан тиде пайрем кӱлеш. А сценыште ончымо деч вара фойеште кушталтен муралтен капкылым лывыртен эртарыме деч вара тыгак вес гана погынат манын ӱшан чот пеҥгыдемдалте.

Визымше гана Татарстан республике Агрыз район Буймо селаште гармоньчо-влакым ушышо «ЙОҤГАЛТ ГАРМОНЬ ЙӰК» фестиваль эртыш. Тиде ганат тудо тӱрлӧ кундемла гыч толшо-влакым, а тиде шке гармонь дене тунемше да шоктышо, тыгак профессионал семынат тунемше да пашам ыштыше-влак, ик сценыште шке мастарлыкыштым ончыктышт. Юзо семӱгар дене поро йолташ-влак Пошкыр вел гыч, Удмуртий кундем гыч, Марий Эл гыч да шке Татарстан республике гычат улыт ыле. Мӱндыр Свердловск ола гычат унам вучен шуктеныт.

Тиде фестивальын идейный вдохновительже Владимир Кибатовын шонымыжо йоча-влакымат, кугуеҥ-шамычымат ик сценыште ушыш. Но каласыман ик шоныш дене гына ок лий. Шкетын гына тыгай чапле мероприятийым эртарен от керт. Полышкалыше-влакат ятырын улыт. Клуб пашаеҥ-влакат, калыкат да и администарций велымат поро шӱлыш палдырныш.

Владимир Дмитриевичын шукерте огыл ик шонымаже шочын ыле. «Кӱсле ялыште йоҥгышаш» манын калыкым сымыстарен кертын. Тиде амал дене 2 кӱслем заказатленыт. 70 тӱжем теҥге оксам калык деч поген, семӱзгарым клублан кучыктеныт. Вот тиде гын чынак пеш чапле сомыл. Кузе фестиваль годым Владимир Дмитриевич палемдыш, «ялыште кӱсле сем иктаж 70–80 ий йонген огыл, а тиде чылт марийын семӱзгарже да тудо марий чоным куандарышаш». Лийже, куандарыже, кумылым пуен шогыжо шке юзо йӱкше дене калыкым юзо семӱзгар.

 Мыят тушто лийым. Ятыр йолташ-влакым ужым, ужалкалышым, ончен куанышым, канышым да кугешнен тольым. Тек умбакыжыт тиде фестиваль калыкым куандара да кужу ӱмыран лиеш.

Марий кундем гыч «Шайра»ансамбль (Волский р-н вуйл. Н. Николаева), «Семэҥер» (Д. Афанасьев да Л. Сидоркина), РФ тӱвыран сулло пашаеҥже Арсений Яйцов, тыгак Марий тӱвыра рӱдерын пашаеҥже да гармоньчо Эльвира Петрова, «Мурпеледыш» ансамбль, кӱслезе-влак О. Богачева да Т. Фоминых лийыныт.

 Шкетан театр 100-ше тургымжым почо.

 Мыламат пиал логале юбилей ийыште Шкетан театрыште у тургым почмаште лияш. «Пиал логале» манам да, но пиалжым вет шкаланна шке кондена. Мыят лач ик кече ондак поро администор йолташем деке пӱтыральым да театрыште мийынем маньым. Муаш тыршена мане. Тыге кок билетым налын, пелашем дене пырля, ончаш мийышна.

 Тыгеже тиде спектакльжым онченам ыле. Но палыме шамыч дене вашлияш, ик шонышан-влакым ужаш эре пиал. Спектакльжат эше чапле, декорацийым ӧрыктырышын кучылтмаш, модшо-влакат кертыт манын паленам. Мийымемлан шым ӧкыне.

 Спектакльым вес шинча ончалтыш дене ончальым. Пьесысе сӱрет тачысе илышланна лач толеш. Мый кызытсе жапыште лач тыгай пӧръен –шамычым (модмо образысе гайым) ужам. Олег Кузьминыхын модмыжо ӱшандара да Савлийын образше сырыктара. Ужат, пӧръеҥ нимом ыштен ок керт да ӱдырамашын ойжо дене келша, шке вуйжо дене ок шоно. Да чынжым гын шонымыжат ок шу. Тыге илаш куштылго. Проблеме шке семын пыта манын шона. Но… Илышыште содыки вуй улат гын шоныман да проблемым решатлыман. А ӱдырамашын, аван, Матран образшым Антонида Антонова могай сайын ончыктен пуа. Тудо шке шонымашыжым шукташ манын ӱдыржым илышыжым пужа, еш илышым шалаташ полша.

 Но спектакль жапыште чонышто йодыш, тургыжланымаш, ала-мо ок келше манын шонымаш шочын ыле. Тиде шонымаш кум кече кошто да вуйыштем рашемдалте. Спектаклым иктаж 10 ий ондакак онченам. Тунам мыйым тиде спектакль вургыжтарен. Шинча ончылнем тачат Артем Асмаевын (Осып) да Роман Алексеевын (Мачук) модмышт. А таче спектакль «шоҥгемын». Артист-влак ийготым погеныт. Мый нуным кажныштым пеш сайын палем.Ийготышт дене 42–45 ияш улыт. А нуно 18 гыч 25 ияш-шамычым модыт. Сандене каласыман тичмашнек модмыштлан шым ӱшане. Кеч модмышт ӱшандарыше. Ала тудым самырыкешташ? Тиде мыйын шонкалымаш. Но миен толаш спектакльышке чылаланат тыланем. Шонкалаш да шоналташ таратыше тат-влак ятырак улыт.